"КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІГІ"

"КӘМЕЛЕТКЕ ТОЛМАҒАНДАРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІГІ"

Мақсаты: кәмелетке толмағандар арасында құқықтық түсіндіру жұмыстарын жүргізу және жасөспірімдер арасында құқық бұзушылықтардың алдын алу үшін оқушыларды ҚР Қылмыстық кодексінің баптарымен таныстыру;

Он алты жасқа толған және Он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар қылмыстық құқық бұзушылық жасалған кезде олардың ақыл-есі дұрыс екендігіне және өз іс-әрекеттерінің қоғамдық қауіптілігі туралы неғұрлым толық түсінігіне сүйене отырып, жалпы негіздерде қылмыстық жауаптылыққа тартылады
Қылмыстық кодекс 15-бап. Қылмыстық құқық бұзушылықтың жасы
жауапкершілік.
1. Қылмыс жасаған кезде 16 жасқа толған адам қылмыстық жауапкершілікке тартылады;
2. Қылмыс кезінде 14 жасқа толған адамдар қылмыстық жауапкершілікке тартылады;
* Кісі өлтіру үшін;
* Ауырлататын жағдайларда денсаулыққа қасақана орташа зиян келтіру;
* Зорлау, жыныстық сипаттағы зорлық-зомбылық;
* Адам ұрлау;
* Ұрлық, тонау, тонау;
* Бопсалау;
* Ауырлататын жағдайларда ұрлау мақсатынсыз автокөлікті немесе өзге де көлік құралын заңсыз иемдену;
* Терроризм, кепілге алу;
* Терроризм актісі туралы көрінеу жалған хабарлама;
* Қаруды, оқ-дәрілерді, жарылғыш заттарды, өзге де құрылғыларды ұрлау немесе бопсалау;
* Ауырлататын бұзақылық, вандализм;
* Есірткі және психотроптық заттарды ұрлау немесе бопсалау;
* Ауырлататын жағдайларда қайтыс болғандардың мәйіттері мен жерлеу орындарын қорлау;
* Көлік құралдарын немесе қатынас жолдарын қасақана жарамсыз ету.
Қылмыстық кодекс 78-бап. Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауапкершілігі.
Қылмыс жасалған кезде 14 жасқа толған , бірақ 18 жасқа толмаған адамдар кәмелетке толмағандар деп танылады.
Кәмелетке толмағандарға жаза тағайындалуы немесе оларға тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкін.
ҚК 79-бап. Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері.
* Өз бетінше табыс немесе мүлік болған жағдайда 10-нан 500 айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл;
(ересектерге 25-тен 20000-ға дейін есептік көрсеткіш);
* 1 жылдан 2 жылға дейін белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру
(1 жастан 5 жасқа дейінгі ересектер);
* Қоғамдық жұмыстарға тарту (оқудан бос уақытта 40-160 сағат мерзімге);
* Түзету жұмыстары (16 жастан 1 жасқа дейін);
• Қамауға алу ( 1 айдан 4 айға дейін);
* Бас бостандығынан айыру (10 жасқа дейін, кісі өлтіргені үшін-12 жыл);
Алғаш рет ауырлығы аз қылмыс жасаған адамдарға бас бостандығынан айыру тағайындалмайды;
Бас бостандығынан айырылғандар жалпы немесе күшейтілген режим колонияларында.
ҚК 80-бап. Жазаны тағайындау кезінде өмір сүру жағдайлары , психикалық даму деңгейі және жеке тұлғаның басқа да ерекшеліктері , сондай-ақ оған жасы үлкен адамдардың әсері ескеріледі.
ҚК 81-бап. Егер оны түзетуге 82-бапта көзделген тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларын қолдану арқылы қол жеткізуге болады деп танылса , кәмелетке толмаған адамды сот жазадан босатуы мүмкін.
ҚК 82-бап. Кәмелетке толмағандарға тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шаралары тағайындалуы мүмкін:
* Ескерту;
* Ата-аналардың немесе оларды алмастыратын адамдардың қадағалауына беру;
* Мамандандырылған мемлекеттік органның қадағалауына беру;
* Келтірілген зиянды түзету міндетін жүктеу;
• Бос уақытты шектеу және мінез-құлыққа ерекше талаптар қою;
* Арнайы білім беру немесе емдеу-тәрбие мекемесіне орналастыру.
Бұл жағдайда бірнеше мәжбүрлеу шаралары тағайындалуы мүмкін.
ҚК 83-бап. тәрбиелік Ықпал етудің мәжбүрлеу шараларының мазмұны туралы айтады. Мысалы, бос уақытты шектеу белгілі бір орындарға баруға тыйым салуды, тәуліктің белгілі бір уақытында үйден тыс жерде болуды шектеуді, арнайы органдардың рұқсатынсыз басқа жерлерге шығуға тыйым салуды көздеуі мүмкін.
Жағдайларды талдау.

* Мектеп асханасында Сидоров үлкен оқушылардан 10 теңгеден жинады, ал сәбилер қалталарын бұрып, " айтасың-өкінесің!». Оны кезекші асхана мұғалімі ұстады.
Сидоровтың әрекеттері қылмыстық сипатта ма, әлде бұл еркелік пе?

* Петя итін тұмсықсыз аулаға шығарып, қарғыбауынан босатты. Ит 6 жасар Мишаны тістеп, ауыр дене жарақатын жасады.
Петя қылмыстық жауапкершілікке тартыла ма?
Жаза қандай болуы мүмкін?

* Мектеп дискотекасындағы жоғары сынып оқушысы мас күйінде болды және қыздарды қорлады. Бас тартқаннан кейін мен оларды балағат сөздер деп атадым.
Оны әкімшілік жауапкершілікке тартуға бола ма және не үшін?

* Сергей мектеп жылыжайының артында темекі шегіп, сөндірілмеген темекі тұқылын тастады. Басқалардың ескертуіне жауап бермеді. Біраз уақыттан кейін өрт шықты.
Сергей мемлекеттік мүлікті жойғаны үшін тартыла ма?

* Ұлдар бір-біріне портфельдерді лақтырып, үзіліспен айналысты. Осы уақытта олар сыныптағы терезені сындырды.
Құқық бұзушыларға қандай шара және кім қолдана алады?

* Коля мен Володя көлікпен жүру үшін көлікті ауладан ұрлап кетті. Бірнеше сағаттан кейін олар оны қауіпсіз жерге қайтарды.
Жасөспірімдердің әрекеттері жазаланады ма?

* Эндрю мен Даңқ аулада жүрді. Жасөспірімдер оларға жақындап, ұрып-соғамын деп қорқытып, оларға жаңа қолғап беруді талап етті. Даңқ қорқып, берді, ал Андрей қасында тұрып, бәрін көрді.
Балалардың іс-әрекеттерін бағалаңыз?

* Үзілісте Олег Васяны мазақ етті. Вася ашуланып, Олегті аяғымен қатты ұрды. Олег соққыдан құлап, басын сындырды. Жедел жәрдем Олегті ауруханаға апарды.
Ұлдардың қайсысы жазаланады және болған оқиғаға кім кінәлі?