Қантамырлары.Қанайналым шеңбері.

 Сабақтын тақырыбы: Қантамырлары.Қанайналым шеңбері.

Сабақтың мақсаты:  

1.Оқушыларға  қан тамырлары  және үлкен кіші қанайналым  шеңберлері туралы түсініктер беру.                            

2.белсенділігін арттыру. әрекетін басқару оқу материалдарының мазмұнын өмірмен   байланыстыру арқылы оқушылардың білім біліктігін дамыту.                

3. Оқушыларды салауатты өмір сүруге  тәрбиелу.

Сабақтың түрі:  аралас                                    

Сабақтың әдісі: Эврикалық сұбхат,сұрақ-жауап.СТО-элементі.                                     

Сабақтың пән аралық байланысы: Валеология,медицина.

Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқа,трек-сызба

Сабақтың барысы:  І. Ұйымдастыру бөлімі.

                                 ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

                                 ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

                                 ІV. Үйге тапсырма беру. 

                             V. Бекіту. 

                               VІ. Бағалау.

І. Амандасу. Сабаққа әзірлеу. Түгелдеу.

Қан тамырлары. Үлкен және кіші қанайналым шеңберлері

 Жүрек бұлшық еттері жиырылғанда, оның қарынша ларындағы қанды қан тамырларына айдайды. Қан тамырлары:

қызылтамыр (артерия), көктамыр (вена) және қылтамырлар (капилляр) болып бөлінеді. Қызылтамырлар арқылы оттекпен қаныққан ал қызыл түсті қан ағады. Ең үлкен қызылтамыр қолқа деп аталады. Ол жүректің сол жақ қарыншасынан басталады, оның бойымен қан жоғары қысыммен ағады. Сондықтан колқаның және ірі

қызылтамырлардын қабырғасында дәнекер ұлпа көп болады. Бұл тамырларға мықтылык және серпімділік қасиет береді. Ірі қызылтамырлар жүректен алысқа таралған сайын тарамдальш, орташа қызылтамырларға айналады. Бұлардың қыз меті — қанды өткізу, тарату. Қан неғүрлым жүректен алыска кеткен сайын оны тамырлар

бойымен айдауға жүректің күші жеткіліксіз болады. Сондықтан кіші қызылтамырлар мүшелерге қанның таралуын қамтамасыз етеді. Бұлар қылтамырлармен жал ғасады. Қылтамырлар өте ұсақ, олардың қабырғасы

бір эндотелий клеткасынан құралады. Қылтамырларда зат және газдар алма сады. Қылтамырлар қызылтамырлармен және көктамырлармен жалғасқан жағында қанды ұлпалардан жинап, кіші көктамыр ларға

жеткізеді. Майда көктамырлар (венула) жүрекке карай бағытталады,  мүшелерден  қанды  жинап,  жоғары  және  төменгі

Бас және қолдарға таралатын тамырлар кызылтамыр

Жоғары қуыс  көктамыр                                                                              

Қанайналымның   сызбанұсқасы

 Көктамыр

кақпакшвларының

жақта улары

Көктамырдың

. Көктамыр қанын он жақ құлакшаға әке-ліп құяды. Сөйтіп, қы-зылтамыр қанды өткіз-етін, қылтамыр зат ал-масуды жүргізетін, көк тамыр организмдегі қан-ды жинайтын қызмет атқарады. Қылтамыр деп шамамен адам

шашынан 50 есе жіңішке та мырларды айтады. Қанайналым шеңберлері. Қан тамырлары үлкен және кіші қанайналым шеңберлерін құрайды. Қылтамырлар арқылы зат және газ алмасуы

жүреді. Үлкен қанайналым. шеңбері дегеніміз — қанның сол жақ қарыншадан шығып, бүкіл мүшелерге таралып, оң жақ құлақшаға қайтып келу жолы.

Кіші қанайналым шеңбері дегеніміз — қаннын он жақ қарыншадан шығып, өкпе қызылтамырлары мен қылтамырлары арқылы өтіп, сол жақ құлакшаға келу жолы.

.   Қанның   көктамырмен   ағуы      Оның    қысымы    120/80    мм

ызылтамырлар

қалта

тарізді

акпакшалар  

сынап

бағанасына тең болады. 120 — жүректін жұмысына, ал 80 — қан тамырларының жұмысына байланысты болатын қанның қысымы. Қанның бүл кысымдарына климат жағдайлары, эмоция, т.б. өсерін тигізеді. Қанның қысымының жоғарылауы гипертония, ал темендеуі гипотония деп аталатын ауру туғызады. Ал бұл аурулар адамның енбек етуіне кедергі келтіреді, кейде миға қан кұйылып, инсульт ауруына ұшыратуы мүмкін. Гипертония ауруы ішкі секреция

бездерінің әсерінен болуы да мүмкін. Жоғары эмоциялық жағдайда (қатты ашуланғанда, т.б.) бүйрек безінен адреналин көп мөлшерде қанға түседі. Адреналин қан тамырларын тарылтып, қанның кысымының жоғарылауына әсер етеді..

Тапсырма

ІІІ.Үлкен   және   кіші  

қанайналым   шеңберлерінің   мүшелеріндегі   қанның өзгеруі

ІV. Үйге§33оқу.